آیه 11 سوره اعراف
| <<10 | آیه 11 سوره اعراف | 12>> | |||||||||||||||
| |||||||||||||||||
محتویات
ترجمه های فارسی
و همانا شما آدمیان را بیافریدیم و آن گاه که بدین صورت کامل آراستیم، فرشتگان را به سجده آدم مأمور کردیم، همه سجده کردند جز شیطان که از جمله سجده کنندگان نبود.
و شما را آفریدیم، سپس شما را صورت گری کردیم، آن گاه به فرشتگان گفتیم: بر آدم سجده کنید؛ بی درنگ همه سجده کردند، جز ابلیس که از سجده کنندگان نبود.
و در حقيقت، شما را خلق كرديم، سپس به صورتگرى شما پرداختيم؛ آنگاه به فرشتگان گفتيم: «براى آدم سجده كنيد.» پس [همه] سجده كردند، جز ابليس كه از سجده‌كنندگان نبود.
و شما را بيافريديم، و صورت بخشيديم، آنگاه به فرشتگان گفتيم: آدم را سجده كنيد. همه، جز ابليس، سجده كردند و ابليس در شمار سجده‌كنندگان نبود.
ما شما را آفریدیم؛ سپس صورت بندی کردیم؛ بعد به فرشتگان گفتیم: «برای آدم خضوع کنید!» آنها همه سجده کردند؛ جز ابلیس که از سجده‌کنندگان نبود.
ترجمه های انگلیسی(English translations)
معانی کلمات آیه
صورناكم: صورت: شكل. جمع آن صور (بر وزن صرد) است. تصوير: شكل دادن.
اسجدوا: سجود در اصل به معنى خضوع و اظهار فروتنى است و در شرع، سجده معروف اسلامى است.
ابليس: ابلاس: يأس و نوميدى. ظاهرا شيطان را از آن ابليس گفته اند كه از رحمت خدا مقطوع و نوميد است (قاموس قرآن. بلس). 11 بار در قرآن آمده است.
تفسیر آیه
تفسیر نور (محسن قرائتی)
وَ لَقَدْ خَلَقْناكُمْ ثُمَّ صَوَّرْناكُمْ ثُمَّ قُلْنا لِلْمَلائِكَةِ اسْجُدُوا لِآدَمَ فَسَجَدُوا إِلَّا إِبْلِيسَ لَمْ يَكُنْ مِنَ السَّاجِدِينَ «11»
و همانا ما شما را آفريديم، سپس به صورت‌بندى و چهره‌نگارى شما پرداختيم، آنگاه به فرشتگان گفتيم: براى آدم سجده كنيد. پس همه سجده كردند، جز ابليس كه از سجده كنندگان نبود.
نکته ها
در آيه‌ى قبل، قدرت مادّى و سلطه‌ى انسان بر زمين مطرح بود، ولى در اين آيه به مقام معنوى انسان اشاره شده كه همه‌ى فرشتگان بر او سجده كرده‌اند.
وقتى همه‌ى فرشتگان فرمانبردار خدايند و بر آدم سجده كردند، دريغ است كه انسان فرمان نبرد و براى خدا سجده نكند.
همه از بهر تو سرگشته و فرمان بردار
شرط انصاف نباشد كه تو فرمان نبرى
در اين آيه، دوبار همه‌ى انسان‌ها مخاطب قرار گرفته‌اند، وَ لَقَدْ خَلَقْناكُمْ ... صَوَّرْناكُمْ امّا سجده براى حضرت آدم عليه السلام ذكر شده است، شايد اشاره به اين باشد كه همه‌ى انسان‌ها استعداد مسجود ملائكه شدن را دارند.
از اين آيه تا 14 آيه‌ى بعد، به داستان حضرت آدم عليه السلام مربوط مى‌شود.
جلد 3 - صفحه 26
مردى يهودى از حضرت على عليه السلام سؤال كرد: «خداوند به ملائكه فرمود بر آدم سجده كنند، آيا از پيامبر اسلام نيز چنين احترامى كرده است؟» حضرت فرمود: «خداوند به پيامبر صلى الله عليه و آله فضيلتى بالاتر از اين داد، خداوند با آن عظمتى كه دارد همراه تمام فرشتگان، بر محمّد صلى الله عليه و آله صلوات مى‌فرستد و صلوات مؤمنان بر پيامبر را عبادت خود خوانده است». «1»
پیام ها
1- آفرينش انسان، در چند مرحله انجام گرفته است. «وَ لَقَدْ خَلَقْناكُمْ ثُمَّ صَوَّرْناكُمْ»
2- در انسان، استعداد و لياقت رسيدن به مقامى است كه مسجود فرشتگان شود. «اسْجُدُوا لِآدَمَ»
3- سجده براى غير خدا، اگر بر اساس فرمان خدا باشد، شرك نيست. قُلْنا ... اسْجُدُوا لِآدَمَ
«1». احتجاج طبرسى، ج 1، ص 204.
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
وَ لَقَدْ خَلَقْناكُمْ ثُمَّ صَوَّرْناكُمْ ثُمَّ قُلْنا لِلْمَلائِكَةِ اسْجُدُوا لِآدَمَ فَسَجَدُوا إِلاَّ إِبْلِيسَ لَمْ يَكُنْ مِنَ السَّاجِدِينَ «11»
«1» اصول كافى، كتاب الايمان و الكفر، باب الشكر، حديث 3 (جلد 2، صفحه 94)
جلد 4 صفحه 18
پس بيان نعمت ابتداء خلق آدميان فرمايد: وَ لَقَدْ خَلَقْناكُمْ: و هر آينه بتحقيق خلق فرموديم پدر شما حضرت آدم عليه السّلام را از طين غير مصور، ثُمَّ صَوَّرْناكُمْ: پس تصوير او نموديم. بنابراين معنى: 1- تنزيل و تصوير خلق آدم است به منزله خلق و تصوير همه، 2- ابتدا فرموديم به خلق شما بعد از تصوير شما به اين وجه كه خلق آدم نموديم بعد از آن تصوير او، و آنگاه شما را خلق و تصوير كرديم. 3- آفريديم شما را در اصلاب پدران شما، پس تصوير نموديم در ارحام مادران. 4- آفريديم ارواح شما را، پس تصوير اجساد شما كرديم. 5- آفريديم پدر شما كه آدم عليه السّلام است، پس تصوير شما كرديم در پشت او.
ثُمَّ قُلْنا لِلْمَلائِكَةِ اسْجُدُوا لِآدَمَ: پس امر كرديم ملائكه را بعد از خلق و تصوير و نفخ روح در آدم، سجده كنيد سجده تعظيم و تحيت مر آدم عليه السّلام را. و بنابر آنكه مراد خلق و تصوير بنى آدم باشد نه آدم، ذكر «ثم» براى تأخير اخبار است. يعنى بعد از خلق و تصوير بنى آدم، خبر مى‌دهد كه ملائكه را امر فرموديم كه سجده كنيد آدم را، فَسَجَدُوا إِلَّا إِبْلِيسَ: پس سجده كردند ملائكه آدم را مگر ابليس كه از روى حسد و كبر، لَمْ يَكُنْ مِنَ السَّاجِدِينَ:
نبود از سجده كنندگان. اختلاف است در ملائكه. نزد بعضى، امر به تمام ملائكه بوده حتى جبرئيل و ميكائيل. و نزد جمعى، امر خاصه طايفه‌اى از ملائكه بود كه تطهير زمين از بنى جان نمودند. و نيز در سجده اختلاف است.
قول اصح آنكه: سجده ملائكه آدم را بر وجه تكريم و تعظيم الهى بود به جهت ثناء سبحانى؛ يا نظر به آنكه انوار طيّبه محمد و آل محمد عليهم السّلام در صلب آدم بود، لذا مسجود ملائكه شد:
و ادم مشكاة لمصباح نورهم
فلمّا تجلّى للملائكة خرّت
و انوارهم لمّا استقرّت بصلبه
له سجدت و القصد هم فى الحقيقة
جلد 4 صفحه 19
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
وَ لَقَدْ خَلَقْناكُمْ ثُمَّ صَوَّرْناكُمْ ثُمَّ قُلْنا لِلْمَلائِكَةِ اسْجُدُوا لِآدَمَ فَسَجَدُوا إِلاَّ إِبْلِيسَ لَمْ يَكُنْ مِنَ السَّاجِدِينَ «11»
ترجمه
و هر آينه بتحقيق آفريديم شما را پس تصوير نموديم شما را پس گفتيم مر فرشتگان را كه سجده كنيد مر آدم را پس سجده كردند مگر ابليس كه نبود از سجده كنندگان.
تفسير
خداوند پس از آنكه جسم آدميرا خلق فرمود مصوّر نمود او را بچشم و گوش و بينى و دهان و دست و پا و ساير اعضاء و جوارح پس ملائكه را امر فرمود كه سجده نمايند در برابر آدم پس اطاعت نمودند جز ابليس چنانچه در سوره بقره مشروحا گذشت و نسبت خلق و تصوير به بنى آدم باعتبار اصل آنها است با آنكه فرع هم تابع اصل است در تقدّم خلق بر تصوير و بنابر اين ترتيب در كلمه ثم محفوظ است و حاجت بحمل بر ترتيب در اخبار ندارد ..
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
وَ لَقَد خَلَقناكُم ثُمَّ صَوَّرناكُم ثُمَّ قُلنا لِلمَلائِكَةِ اسجُدُوا لِآدَمَ فَسَجَدُوا إِلاّ إِبلِيس‌َ لَم يَكُن مِنَ السّاجِدِين‌َ «11»
و هراينه ما شما بشر را خلق كرديم پس از آن بشما صورت انساني داديم پس از آن گفتيم بملائكه که سجده كنيد براي آدم پس سجده كردند ملائكه مگر ابليس که نبود از سجده كنندگان.
وَ لَقَد خَلَقناكُم مراد خلق نوع بشر است که ابتداء بخلقت آدم شده بقرينه جملات بعد نه خلقت فرد فرد و مراد از خلقت اسكلت آدم است از گل قبل از افاضه صورت ثُمَّ صَوَّرناكُم صورت اقسامي دارد: صورت جنسيه، نوعيه، شخصيه. اما صورت جنسيه صورت جسم است که هر جسمي مركب است از ماده و صورت و مراد از ماده هيولاي اوليه است که مادة المواد گويند که بدون صورت تحقق‌پذير نيست که گفتند شيئيت شي‌ء بصورت است نه بماده ولي صورت بدون ماده قابل تحقق است مثل صور برزخيه که قالب مثالي باشد و مثل افلاطونيه لكن اينها داخل اجسام نيستند و تعبير از آنها بجواهر فرده ميكنند چنانچه عالم
جلد 7 - صفحه 280
عقول و نفوس و مجردات خالي از ماده و صورت هستند و فقط مركب از ماهيت و وجود هستند زيرا از ممكنات هستند و الممكن زوج تركيبي و فقط وجود صرف که خالي از ماهيت باشد وجود واجب الوجود است که صرف وجود و محض وجود و بحت وجود است و حدّي از براي وجود او نيست نه اول دارد نه آخر غير متناهي است عدّة و شدّة و مدّة.
و اما صورت نوعيه که تعبير از آن بنوع ميكنند که انواع را از يكديگر ممتاز ميكند مثل صورت انسانيه نظير فصل مميّز و فرق بين جنس و فصل با ماده و صورت اينست که جنس و فصل در ذهن وجود پيدا ميكند ولي ماده و صورت در خارج است لذا جنس و فصل بر يكديگر حمل ميشود مي‌گويي حيوان ناطق و تعبير بلا شرط ميكنند و كلي است و ماده و صورت شخصي و جزئي است و قابل حمل نيست نمي‌گويي المادة صورة و تعبير ببشرط لا ميكنند.
و اما صورت شخصيه که امتياز افراد را ميدهد از يكديگر که صورت فرديه تعبير ميشود که گفتند الشي‌ء ما لم يتشخص لم يوجد و اينکه صور شخصيه از عوارض است داخل در حقيقت نيست مثل صور جنسيه و فصليه و مراد از صوّرناكم همين صورت شخصيه است که بآدم افاضه شد.
ثُمَّ قُلنا لِلمَلائِكَةِ اسجُدُوا لِآدَمَ همان زماني که روح در كالبد آدم دميده شد چنانچه در جاي ديگر ميفرمايد فَإِذا سَوَّيتُه‌ُ وَ نَفَخت‌ُ فِيه‌ِ مِن رُوحِي فَقَعُوا لَه‌ُ ساجِدِين‌َ ص آيه 72 فَسَجَدُوا جميع الملائكة كلّهم اجمعين.
تنبيه- سجده غير از پرستش است پرستش مختص بخدا است که تعبير بعبادت ميشود و مسئله توحيد عبادتي که مفاد كلمه طيّبه شريفه که تعبير بكلمه اخلاص و كلمه توحيد ميكنند (لا اله الّا اللّه) است و مشركين مثل عبده اصنام و شمس و قمر و گاو و آتش که سجده بآنها ميكنند بعنوان پرستش و عبوديت است
جلد 7 - صفحه 281
اما سجده که بامر الهي باشد مثل سجده ملائكه بآدم و سجده يعقوب و پسران بيوسف عين عبادت و اطاعت خدا است و ما احتياج نداريم که توجيه كنيم و بگوئيم آدم قبله بود يا سجده سجده شكر بوده غاية الامر در شريعت اسلام سجده بر غير خدا جايز نيست و لذا پيغمبر صلّي اللّه عليه و آله و سلّم فرمود اگر جايز بود ميگفتم زنها بشوهرها سجده كنند نه معنايش اينکه باشد که آنها را بپرستند إِلّا إِبلِيس‌َ که شيطان باشد که زير بار تعظيم بآدم نرفت و خود را بزرگتر و بهتر از او دانست که حقيقت تكبر همين است لَم يَكُن مِنَ السّاجِدِين‌َ و اينکه ملعون علاوه بر تكبر كافر بخدا شد به اينكه العياذ خدا نفهميده و بيجا امر كرده و اشتباه كرده بايد بآدم بگويد که بمن سجده كند زيرا من اشرف از آدم هستم لعنه اللّه
برگزیده تفسیر نمونه
(آیه 11)- ماجرای سرکشی و عصیان ابلیس! در هفت سوره از سوره‌های قرآن اشاره به آفرینش انسان و چگونگی خلقت او شده است.
در آیه مورد بحث، خداوند می‌گوید: «ما شما را آفریدیم، و سپس صورت بندی کردیم، بعد از آن به فرشتگان (و از جمله ابلیس که در صف آنها قرار داشت اگرچه جزء آنها نبود) فرمان دادیم، برای آدم (جدّ نخستین شما) سجده کنند» (وَ لَقَدْ خَلَقْناکُمْ ثُمَّ صَوَّرْناکُمْ ثُمَّ قُلْنا لِلْمَلائِکَةِ اسْجُدُوا لِآدَمَ).
«همگی (این فرمان را به جان و دل پذیرفتند و) برای آدم سجده کردند، مگر ابلیس که از سجده کنندگان نبود» (فَسَجَدُوا إِلَّا إِبْلِیسَ لَمْ یَکُنْ مِنَ السَّاجِدِینَ).
ج2، ص29
سجده فرشتگان برای آدم به معنی «سجده پرستش» نبوده است، زیرا پرستش مخصوص خداست، بلکه سجده در اینجا به معنی خضوع و تواضع است.
سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید:
تفسیر های فارسی
ترجمه تفسیر المیزان
تفسیر خسروی
تفسیر عاملی
تفسیر جامع
تفسیر های عربی
تفسیر المیزان
تفسیر مجمع البیان
تفسیر نور الثقلین
تفسیر الصافی
تفسیر الکاشف
پانویس
- ↑ تفسیر احسن الحدیث، سید علی اکبر قرشی
منابع
- تفسیر نور، محسن قرائتی، تهران:مركز فرهنگى درسهايى از قرآن، 1383 ش، چاپ يازدهم
- اطیب البیان فی تفسیر القرآن، سید عبدالحسین طیب، تهران:انتشارات اسلام، 1378 ش، چاپ دوم
- تفسیر اثنی عشری، حسین حسینی شاه عبدالعظیمی، تهران:انتشارات ميقات، 1363 ش، چاپ اول
- تفسیر روان جاوید، محمد ثقفی تهرانی، تهران:انتشارات برهان، 1398 ق، چاپ سوم
- برگزیده تفسیر نمونه، ناصر مکارم شیرازی و جمعي از فضلا، تنظیم احمد علی بابایی، تهران: دارالکتب اسلامیه، ۱۳۸۶ش
- تفسیر راهنما، علی اکبر هاشمی رفسنجانی، قم:بوستان كتاب(انتشارات دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم)، 1386 ش، چاپ پنجم